Халқаро валюта фонди иқтисодий ўсиш башоратиини камайтирди

Халқаро валюта фонди (ХВФ) "Дунё иқтисодиёти ривожланиши истиқболлари" номли иқтисодий башоратни эълон қилиб, молия секторидаги аҳволга баҳо берди. ХВФ маълумотларига кўра, дунё итисодий ўсиш суръатлари сўнгги 60 йил ичидаги энг паст кўрсаткичга тушиб кетган.

2008 октабридан молиявий барқарорликка нисбатан таваккаллик ўсган. Дунё савдосида фаоллик кескин қисқариб, дунёдаги иқтисодий ўсиш суръатлари сезиларли даражада секинлашди. Кредит таваккаллиги ҳам кўтарилди, чунки иқтисодий ва молиявий шароитлар ёмонлашгани сабабли кредитлар орқали кўриладиган зарарлар сони ошиб кетди. Шу билан бирга инвесторларнинг қалтис активлардан воз кечиши ва бозорлардаги ликвидликнинг етишмаслиги молиялаштиришда ортиқча харажатларни келтириб чиқаради.

Тавакаллиги бўлмаган қимматбаҳо қоғозлар бўйича ставкалар эса пул-кредит сиёсатининг бўшашгани натижасида пасайиб кетди.

Кредит ҳажми қисқариши оқибатлари дунё бўйлаб иқтисодиёт ва молия секторлари ўртасидаги салбий таъсир кучаймоқда. Молиявий контрагентлар ўртасидаги ишонч эса ожиз бўлиб қоляпти. Бундан ташқари, охирги пайтларда банк даромадларининг кескин камайиши ва шу каби бошқа салбий иқтисодий хабарлар банк акциялари нархига таъсир кўрсатиб, акциялар нархини тушириб юборяпти. Давлат капитали киритилишига қарамай, дунёдаги кўплаб банклар глобал иқтисодий пасайишга бардош бериш учун капиталнинг катта зақирасига эга эмас, шекилли.

Банклар активлар қийматининг пасайишини қоплаш учун ҳозирча етарли даражада капитални жалб эта оляпти. Лекин бу асосан 2008 йилнинг тўртинчи чорагида давлат сектори капиталларининг улкан ҳажмда банкларга қуйилиши натижасидир. Бозорларнинг тобора кенг қатламларини қоплаб бораётган салбий кредит шароитлари ХВФ ни АҚШ да чиқарилган банк ва бошқа субъектлар кредит активлари сифатининг пасайишига берган баҳоларини кўтаришга мажбур қилди. Бу кўрсаткич 1,4 трлн. АҚШ долларидан 2,2 трлн. АҚШ долларигача кўтарилди.

ХВФ келажакда зарарлар янада ўсиши эқтимолини назарда тутган қолда банкларга янада кўпроқ капитал керак бўлади, деб ҳисоблайди. 2009 ва 2010 йилларда Европа ва АҚШ банклари капиталининг соф танқислиги камида ярим триллион долларни ташкил қилади. Бундан хулоса қилиш мумкинки, капиталларининг ақволи янада ёмонлашишининг олдини олиш учун АҚШ ва Европа банкларига ярим триллион доллар керак бўлади. Бундан ташқари, банк тизимига бўлган ишончни йўқотмаслик учун банк балансларини муаммоли активлардан тозалаш лозим ва бунинг учун ҳам қўшимча капиталлар керак.

Капиталлар киритилиши ва кафолатлар берилишига қарамай, банклар молиялаштириш бозорларига кўп ҳам кира олмаяптилар. Секюритлашган улгуржи қарзлар қам чекланган. Деярли барча мавжуд секюритлаштириш марказий банкда таъминланиш кафолати сифатида фойдаланиш учун кредит ташаббускорлари балансида қолади. Банклар эса иқтисодий жиқатдан самарали бўлган таъминланмаган қарз мажбуриятларини (агар улар давлат томонидан кафолатланмаган бўлса) чиқара олмайдилар. Банклар ўз балансларини барқарорлаштириш учун давлатнинг турлича кафолат дастурлари ёрдамида сезиларли ҳажмда муддатли молиялаштиришини жалб эта бошладилар.

Марказий банклар қабул қилаётган чора-тадбирлар ликвидлик ва фоиз ставкаларининг пасайиши бўйича банклараро ставкаларга пасайтирувчи таъсир кўрсатади. Ва узоқ муддатли кредитлар бўйича мукофотлар пасая боради.

ХВФ мутахассисларининг фикрига кўра, бозорлари шаклланаётган давлатлар истиқболда, айниқса, бу мамлакатлардаги корпоратив қарз берувчилар кейинги қарз маблағлари улуши ва кредит қисқариши олдида ожиз бўлиб оладилар. Инқироз ёйилиши натижасида бозорлари шаклланаётган давлатларни синдикатлашган кредитлаш тўртинчи чоракда кескин қисқарди. Айниқса, Европанинг бозорлари шаклланаётган давлатларида бу ҳол кучлироқ кузатилди.

Ички хусусий секторга кредитнинг ўсиши кўп мамлакатларда кузатилмоқда. Давлат секторига кредитлар эса ошяпти. Ҳозиргача бу асосан кредитлаштиришнинг банк стандартлари кескинлашуви билан боғлиқ эди. Келажакда эса бу кредитларга бўлган талаб пасайишига боғлиқ бўлиб қолади.

Савдо кредити кескин қисқарди. Бу қисқариш банкларнинг кредит беришни истамаслиги билан изоҳланади. Чунки кредит банк балансидаги қарз маблағлари ҳажмининг камайтиришга ҳаракат қилади. Ғарбий Европадаги баъзи банк тизимлари ўз навбатида Европанинг бозорлари шаклланаётган давлатларидаги активлар сифатининг ёмонлашишига нисбатан таваккалликни сақлаб қолади. Диверсификация манфаатларига қарамай, инқироз янада кенгайиши, ва бу қолда бозорлари шаклланиб улгурган ва эндигина шаклланаётган давлатлар ўртасидаги банк тизимлари ўртасида салбий таъсирлар кучайиши хавфи бор.

Манба: Uzreport.com