Banknot (inglizcha bank - bank, note - kvitansiya) – paxtadan tayyorlangan qog‘oz asosida bosilgan, ba'zida zig‘ir, abaka, maxsus plastmasa turlari yoki ularning aralashmasi asosida tayyorlangan “gibrid banknot” pul birligidir. Qadimda banknotlar zich mato (odatda ipak), teri, yog‘och yoki metalldan tayyorlangan, odatda to‘g‘ri-to‘rtburchak shaklda bo‘ladi.
Dastlabki davrlarda ko‘pgina tijorat banklari banknotlarni muomalaga kiritish huquqiga ega bo‘ldilar. Keyinchalik davlat banknotlarni muomalaga kiritishni Markaziy bankda birlashtirdi. Endilikda milliy valyutalarning pul belgilari (banknotlari va tangalar) belgilangan tartibda markaziy banklar tomonidan muomalaga kiritiladi va butun mamlakat bo‘ylab nominal qiymati bo‘yicha qabul qilinishi majburiydir.
Eng qadimgi banknotlar Xitoy (Tang sulolasi)ga tegishli bo‘lib, VIII –asrga oid bo‘lgan.
Banknot materialiga bo‘lgan asosiy talab bu chidamlilik. Yog‘ochdan tayyorlangan oddiy qog‘ozlar ularga mos emas. Banknotlar ishlab chiqarish uchun asosan paxta tolasidan tayrlangan qog‘ozlar ishlatiladi. Uning tarkibi deyarli toza (96-98%) sellyuloza bo‘lib, oqligi, elastikligi va yuqori mustahkamligi bilan ajralib turadi.
Qog‘ozni ko‘p sinovlardan o‘tkazishadi, masalan u 2 500 dan ortiq bukilishlardan so‘ng butun qolishi kerak.
Quyidagi keltirilgan “shikastlangan” banknotalar, banklar tomonidan qabul qilinishi lozim:
Banknot quydagi xollarda yaroqsiz deb hisoblanadi:
Do‘konlarda xarid qilish yoki xizmatlarni sotib olishda sizga qo‘shimcha pul (qaytim) berishlari mumkin. Agar banknotning haqiqiyligiga shubha qilsangiz, uni almashtirishlarini so‘rang.
Agar u cho‘ntagingizda bo‘lsa, tijorat bankiga murojaat qiling-ular uni bepul tekshirishadi.
U faqatgina shikastlangan va haqiqiy bo‘lishi ham mumkin. Bu holatda, bank sizga boshqa banknotga almashtirib berishi mumkin.
Banknotalar